Rằm Tháng Giêng Cúng Gì?

Người Việt có quan niệm rằng: “Lễ Phật quanh năm không bằng ngày rằm tháng giêng”. Vậy ý nghĩa của ngày rằm tháng giêng là gì? Rằm tháng giêng cúng gì để bản thân và cả gia đình được may mắn và phúc lành cả năm. Cùng Gốm Sứ Bát Tràng Đoàn Quang tham khảo những thông tin hữu ích được chia sẻ dưới đây của chúng tôi nhé!

Người Việt thường đi lễ Phật ngày rằm tháng giêng (Ảnh: Internet)

Nguồn gốc ngày rằm tháng giêng

Rằm tháng giêng hay còn gọi là Tết Nguyên Tiêu, Tết Thượng Nguyên. Rằm tháng giêng là ngày rằm đầu tiên trong năm theo âm lịch của người Việt. Sau này, người ta gọi rằm tháng bảy là Tết Trung Nguyên và rằm tháng 10 là Tết Hạ Nguyên.

Rằm tháng Giêng, Tết Thượng Nguyên, Tết Trạng Nguyên… đều có nguồn gốc từ Trung Quốc. Có nhiều giải thích khác nhau về nguồn của ngày rằm tháng giêng. Có người cho rằng, rằm tháng giêng bắt nguồn từ việc đồng áng của người dân. Trước và sau ngày rằm tháng giêng, công việc đồng áng sẽ bắt đầu, nông dân khẩn trương trồng trọt, đến tối ngày rằm tháng giêng sẽ ra đồng đốt cây, cỏ để diệt sâu bọ.

Một số ý kiến khác cho rằng, rằm tháng giêng có nguồn gốc từ hoạt động của Phật giáo. Vào ngày rằm tháng giêng, các chư Tăng sẽ tập trung để nghe giảng Phật pháp. Những tín đồ Phật giáo cũng dùng ngày này để tập trung tưởng nhớ Đức Phật.

Một nguồn gốc khác của rằm tháng giêng là người ta thường cho rằng rằm tháng giêng là Tết muộn vì những gia đình có điều kiện kinh tế tốt thường ăn tết và chơi mai, đào nở muộn, người đi làm ăn xa thường ở lại nhà đến hết ngày rằm tháng giêng mới lên đường tiếp tục công việc, người không may đau ốm vào dịp Tết, sau Tết khỏe mạnh đón Tết bù đến rằm tháng giêng. Vì vậy, đối với nhiều người, Tết Nguyên Tiêu có ý nghĩa tương tự như Tết Nguyên Đán.

Tục đón Tết Nguyên Tiêu có nguồn gốc từ Trung Quốc (Ảnh: Internet)

Ở Trung Quốc, một vị vua Hán Văn lên ngôi đúng vào ngày rằm tháng giêng nên hằng năm cứ đến ngày này thì nhà vua lại ra ngoài vui chơi, thăm thú dân chúng. Trong ngôn ngữ cổ của Trung Hoa, chữ đêm (dạ) được đọc là “tiêu”, và ngày rằm tháng giêng là ngày rằm đầu tiên trong năm nên vua Hán Văn gọi ngày này là Tết Nguyên Tiêu.

Một câu chuyện khác nói rằng Tết Nguyên Tiêu còn được gọi là Tết Trạng Nguyên. Nguồn gốc lý giải rằng, vào ngày rằm đầu tiên của năm, vua sẽ mời các vị trạng nguyên đến tiếp yến tại vườn thượng uyển, cùng xem hoa thưởng nguyệt. Sau này, hoạt động này được truyền ra trong dân gian, với người dân đây là dịp để mọi người cùng ngồi lại với nhau ăn bánh trôi, ngắm trăng làm thơ và xem múa lân sư rồng.

Ý nghĩa ngày rằm tháng Giêng

Tết Nguyên Tiêu, các gia đình thường làm lễ cúng để tỏ lòng nhớ ơn tổ tiên, cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Tuy nhiên, giờ cúng ngày rằm tháng giêng tại những gia đình có nhiều điểm khác nhau nhưng đại bộ phận đều cúng vào giờ Ngọ (11h – 13h) hoặc buổi tối 19 – 21h.

Theo Thượng tọa Thích Thiện Chiếu, trụ trì chùa Kỳ Quang 2 (TP. HCM), ngày rằm tháng Giêng là thời điểm thích hợp để cầu an lành cho cả năm. Vì vậy vào ngày này, người người, nhà nhà thường đi chùa cúng dường, làm việc thiện để cầu bình an cho bản thân và gia đình. Tuy nhiên, một số người cũng hiểu sai về ngày lễ này, họ cho rằng chỉ cần đi chùa vào ngày này thì mọi lỗi lầm đều được bỏ qua và đón nhận phước lành. Thượng tọa Thích Thiện Chiếu khuyên mọi người nên cần ăn tích đức, làm nhiều việc thiện, tâm bình an thì mọi chuyện suôn sẻ tốt lành.

Một ý nghĩa khác của ngày rằm tháng giêng là đây là ngày rằm đầu tiên của năm mới, với quan niệm đầu xuôi đuôi lọt, người Việt tin rằng nếu đi chùa, chuẩn bị mâm cúng thịnh soạn ngày rằm tháng giêng sẽ được may mắn, phước lành, mọi chuyện hanh thông suốt cả năm.

Tại những quốc gia Phật giáo, cộng đồng Phật tử vào ngày rằm tháng giêng sẽ dành 1 ngày tu lại chùa, suốt đêm tập thiền không ngủ để ôn lại những lời dạy cao quý của Đức Phật.

Rằm tháng giêng cúng gì?

Vào ngày rằm tháng giêng, mâm cúng của người miền Bắc và người miền Nam thường không giống nhau. Người miền Bắc nấu cúng từ nhà rồi mang đến chùa lễ Phật để cầu một năm nhiều may mắn, bình an và hạnh phúc. Mâm cúng rằm tháng giêng của người miền Bắc thường có chuối, xôi, oản, trái cây. Mâm cúng rằm tháng giêng của người miền Nam thì gồm có xôi chè, bánh ít, bánh cúng, nhiều vùng cũng gói bánh tét để mang lễ chùa.

Nhiều vùng cũng gói bánh Tét để mang lễ chùa vào ngày rằm tháng giêng (Ảnh: Internet)

Đó là mâm cúng rằm tháng giêng ở chùa, còn mâm cúng rằm tháng giêng ở nhà mỗi vùng, mỗi phong tục cũng khác nhau nhưng nhìn chung các gia đình đều chuẩn bị lễ vật như những ngày rằm bình thường. Có gia đình cũng nhân ngày rằm tháng giêng kết hợp cúng cầu an, cúng sao giải hạn.

Cúng ngày rằm tháng giêng gồm ba bàn thượng – trung – hạ. Bàn thượng thỉnh Phật và các vị Bồ Tát, bàn trung cung các chư vị thần linh, bàn hạ là bàn dành cho các chư vị âm linh cô hồn. Ba bàn cúng thượng – trung – hạ cũng tượng trưng cho ba ruộng phước gồm: ân điền, kinh điền và bi điền.

Ngoài những lễ vật chay mặn theo phong tục của từng gia đình, họ còn dốt 49 cầu đèn để cầu nguyện. Dù chuẩn bị mâm cúng rằm tháng giêng chay hay mặn thì vẫn phải đủ các lễ vật như trái cây, chè xôi, đèn ở bàn Phật. Bàn thứ hai ngoài những thứ như bàn Phật thì còn có cau trầu, rượu trà. Ở bàn thứ ba cúng cô hồn thì bắt buộc phải có giấy tiền, vàng bạc, gạo, muối, bánh trái, xôi, chè, cơm, canh, cháo trắng loãng… Một điểm lưu ý dành cho những ai chưa biết rằm tháng giêng cúng gì là về đĩa trái cây cúng. Người ta sẽ chọn cúng 3 hoặc 5 loại trái cây, vì số lẻ là biểu tượng cho dương.

Rằm tháng giêng cúng gì? (Ảnh: Internet)

Rằm tháng giêng là một trong những ngày lễ lớn của người Việt Nam nói riêng và người Châu Á nói chung. Với nhiều ý nghĩa tín ngưỡng và tâm linh đặc biệt, người dân Việt Nam thường rất quan tâm đến việc cúng bái và chuẩn bị lễ vật vào ngày rằm tháng giêng. Nếu bạn chưa biết rằm tháng giêng cúng gì thì đừng bỏ qua bài viết chia sẻ thông tin của chúng tôi nhé. Hy vọng, mọi điều ước của bạn và gia đình đều sẽ trở thành hiện thực.