Quá trình làm ra chóe Bát Tràng truyền thống

Quá trình làm ra chóe Bát Tràng truyền thống là minh chứng sống động cho sự khéo léo, tinh hoa và tâm huyết của những nghệ nhân gốm sứ Việt Nam. Từ khâu chọn đất, tạo hình, trang trí cho đến nung gốm đều đòi hỏi sự kiên nhẫn, kinh nghiệm lâu năm và tình yêu nghề. Trong mỗi chiếc chóe, không chỉ có giá trị sử dụng và thẩm mỹ, mà còn ẩn chứa tinh thần văn hóa, tín ngưỡng và phong thủy đặc trưng của người Việt. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về quy trình công phu để làm ra một chiếc chóe Bát Tràng chuẩn mực.

Chuẩn bị nguyên liệu – nền tảng của một chiếc chóe hoàn hảo

Đất sét là linh hồn của gốm Bát Tràng. Để làm chóe, thợ gốm phải chọn loại đất sét tốt, dẻo và có độ kết dính cao, thường được khai thác từ những mỏ đất riêng ở vùng đồng bằng Bắc Bộ. Đất sau khi khai thác được phơi khô, nghiền nhỏ, ngâm nước rồi lọc kỹ để loại bỏ tạp chất như sỏi, cát. Quá trình này có thể kéo dài hàng tuần, đảm bảo đất đạt độ mịn và dẻo thích hợp.

Ngoài đất sét chính, nghệ nhân còn pha thêm đất phù sa, cao lanh hoặc một số phụ gia khác nhằm tăng độ bền và khả năng bắt men cho sản phẩm. Đặc biệt, đất sau khi ủ đủ thời gian sẽ trở nên dẻo dai, dễ nặn tạo hình và ít bị nứt vỡ trong quá trình nung. Đây là bước nền tảng quyết định chất lượng chóe.

Chuẩn bị đất làm chóe Bát Tràng

Tạo hình chóe – sự khéo léo của đôi tay nghệ nhân

Sau khi có đất sét đạt chuẩn, thợ gốm sẽ bắt đầu tạo hình. Có hai cách phổ biến: nặn thủ công trên bàn xoay hoặc dùng khuôn đúc với những chiếc chóe kích thước lớn. Người nghệ nhân phải điều khiển bàn xoay đều tay, khéo léo dùng lực để đất sét dần định hình thành thân chóe với dáng tròn đầy đặn, cân đối và miệng rộng.

Đặc điểm của chóe Bát Tràng là sự cân xứng, thân dày chắc chắn, tạo cảm giác vững chãi. Khi chóe được tạo hình xong, sản phẩm sẽ được hong khô tự nhiên. Giai đoạn này cần chú ý đến độ ẩm và nhiệt độ để chóe không bị nứt hay biến dạng trước khi bước sang công đoạn kế tiếp.

Tạo hình chóe trên bàn xoay thủ công

Trang trí và tráng men, linh hồn của mỗi chiếc chóe

Đây là bước mang tính nghệ thuật cao nhất. Các nghệ nhân thường trang trí chóe bằng nhiều phương pháp như khắc chìm, đắp nổi hoặc vẽ tay. Những họa tiết phổ biến là Tứ linh, Tứ cảnh, Công Đào, Bát Tiên… mang đậm yếu tố phong thủy. Mỗi họa tiết không chỉ tạo vẻ đẹp tinh xảo mà còn mang thông điệp tốt lành về tài lộc, sức khỏe, hạnh phúc cho gia chủ.

Khi trang trí hoàn tất, thợ gốm sẽ phủ một lớp men. Men Bát Tràng nổi tiếng nhờ độ bóng, độ bền và sự an toàn cho sức khỏe. Các dòng men đặc trưng gồm men lam, men rạn cổ, men ngọc, men vàng… Tùy theo nhu cầu, chóe có thể được phủ men đơn sắc hoặc kết hợp nhiều lớp men tạo hiệu ứng độc đáo.

Trang trí và vẽ men cho chóe Bát Tràng

Nung trong lò – bước quyết định chất lượng chóe

Những chiếc chóe sau khi tráng men sẽ được đưa vào lò nung. Quá trình này kéo dài nhiều ngày, với mức nhiệt thường từ 1200 đến 1300 độ C. Nhiệt độ cao sẽ biến đất sét thành sứ, làm chín lớp men và cố định hoa văn trang trí. Đây là giai đoạn khó khăn nhất bởi chỉ cần sai lệch nhiệt độ hoặc phân bố lửa không đều, chóe có thể bị nứt, men không bóng hoặc màu sắc không đạt yêu cầu.

Kinh nghiệm của người thợ lò Bát Tràng đóng vai trò quyết định. Họ phải canh chỉnh nhiệt độ, thời gian nung và cách sắp xếp chóe trong lò để sản phẩm ra lò đạt chuẩn cao nhất.

Hoàn thiện và kiểm tra chất lượng

Sau khi ra lò, chóe sẽ được kiểm tra kỹ lưỡng. Những sản phẩm đạt chuẩn phải có bề mặt men sáng bóng, hoa văn sắc nét, không nứt vỡ. Một số chiếc chóe còn được nghệ nhân mài, chỉnh sửa và phủ lớp bảo vệ để tăng độ bền. Các sản phẩm lỗi sẽ được loại bỏ hoặc tái chế làm nguyên liệu.

Nhờ vậy, chóe Bát Tràng khi đến tay người dùng luôn đạt tiêu chuẩn cao về thẩm mỹ và chất lượng, xứng đáng là sản phẩm gốm sứ phong thủy hàng đầu Việt Nam.

Ý nghĩa văn hóa và phong thủy của chóe Bát Tràng

Chóe không chỉ đơn thuần là vật dụng trữ cất mà còn mang nhiều ý nghĩa trong tín ngưỡng và phong thủy. Trong đời sống tâm linh, chóe thường xuất hiện trên bàn thờ, tượng trưng cho sự đầy đủ, sung túc. Trong phong thủy, chóe được xem là vật phẩm chiêu tài, thu hút vượng khí và giữ gìn phúc lộc cho gia chủ.

Chính vì vậy, nhiều người lựa chọn chóe phong thủy Bát Tràng để trưng bày trong phòng khách, phòng thờ hoặc làm quà tặng cao cấp mang giá trị tinh thần.

Ứng dụng của chóe trong đời sống hiện đại

Ngày nay, chóe Bát Tràng không chỉ được dùng trong thờ cúng mà còn là món đồ trang trí nội thất sang trọng. Một số bộ chóe còn kết hợp trong bộ đồ thờ Bát Tràng hoàn chỉnh, mang lại không gian thờ cúng trang nghiêm và tinh tế. Ngoài ra, chóe kích thước lớn còn được dùng trong phong thủy để đặt ở cửa hàng, văn phòng với mong muốn thu hút tài lộc và may mắn.

Ngoài chóe phong thủy thì các dòng chóe thờ Bát Tràng vẫn được nhiều gia đình Việt duy trì trong bàn thờ gia tiên, khẳng định giá trị bền vững của gốm sứ truyền thống trong đời sống hiện đại.

Kết luận

Quá trình làm ra chóe Bát Tràng truyền thống là hành trình kết tinh giữa kỹ thuật thủ công, nghệ thuật trang trí và tinh hoa văn hóa Việt. Mỗi chiếc chóe không chỉ là sản phẩm gốm sứ thông thường mà còn là tác phẩm nghệ thuật chứa đựng tinh thần phong thủy, giá trị tâm linh và thẩm mỹ sâu sắc. Nếu bạn muốn tìm kiếm một sản phẩm vừa đẹp vừa mang ý nghĩa, hãy tham khảo tại gốm sứ Bát Tràng chính gốc để chọn được chiếc chóe ưng ý, phù hợp với không gian và nhu cầu sử dụng.

Xưởng Gốm Bát Tràng Đoàn Quang: